Column - In Volle Zee

Wat gebeurt er als je drie dames op een vlot zet, midden op zee, zonder eten? Geen hengel om vis te vangen. Alleen een schepnetje en daar vang je in volle zee geen haring mee. Wat er gebeurt lijkt op de geschiedenis van de Essex. De walvisvaarder werd in 1820 geramd door een enorme potvisbul. Het inspireerde Herman Melville tot het schrijven van het beroemde boek Moby Dick, over de witte walvis. De belevenissen van de mannen van de Essex is een ander verhaal. Een groot deel van de bemanning bevond zich in de sloepen, op jacht naar een school potvissen, terwijl hun moederschip werd geramd en kelderde. De mannen hebben dan geen schip meer, geen proviand en slechts open sloepen. Aanleggen op de Marquesaseilanden durven ze niet, want ze bibberen voor de kannibalen die daar zouden wonen. Dan zetten ze zo goed en zo kwaad als dat gaat koers naar Zuid-Amerika. Drie mannen kiezen ervoor op Henderson Island achter te blijven. De rest zet in drie open sloepen koers naar de Zuid-Amerikaanse kust. Het wordt een helse tocht met mannen die kampen met nicotine afkickverschijnselen, ondervoed raken, diarree krijgen, flauw vallen, abcessen ontwikkelen en oedeem krijgen. Sommigen worden ook wat kierewiet door alle ontberingen. Ze drinken hun eigen plas en uiteindelijk gaan ze over tot het eten van hun dode maten. Als er geen dode meer is maar nog wel honger, gaan ze loten wie achter de kiezen gaat verdwijnen. Acht van de 21 bemanningsleden overleven. Waar gebeurd.

In De Zwaan speelt zich een soortgelijk drama af, met drie dames, een postbode en kamerdienaar Jan in de hoofdrollen. Even gruwelijk als humoristisch.

Dame G: "De zaak lijkt me volkomen duidelijk uit het oogpunt van de rechtvaardigheid!"
Dame K: "U kent toch het gezegde: 'Wat je vandaag te eten hebt, eet dat morgen'?"
Dame M: "Ik voeg er alleen nog aan toe dat ik een specialist in vleesgerechten ben."
Postbode: "U beledigt een ambtenaar in functie!"
Kamerdienaar: "Wat ben ik blij!”

Net als de mannen in de Essex-sloepen raken de dames in de war, volkomen van lotje getikt. Maar het stuk klinkt als een klok. Een paar reacties uit het publiek na de première van vrijdag: “Geweldig gespeeld.” “Heel erg genoten!” “Ik dacht, het zal wel van dat kneuterige dorpstoneel zijn, maar niks van dat alles. Het was fantastisch!” Gaat dat zien, ‘In volle zee’. Het kan nog op zaterdagmiddag (en bekijk de intocht van Sinterklaas via Uitzending Gemist) en zondagmiddag.

Jeanet de Jong (Dame M)

De boerenstanden op Oost-Ameland

‘De boerenstanden op Oost-Ameland in de 19^e en 20ste eeuw’ is een lijvig werk van 450 pagina’s, geschreven door oud-huisarts Oense Straatsma. Het boerenleven op het eiland wordt van verschillende zijden belicht.

Basis ervan vormden de documenten die op de zolder van Tjet de Jong in Buren in dozen werden bewaard. Uit notulen over een reeks van jaren van de katholieke boerenbond ABTB blijkt hoezeer de kerk, of beter de opeenvolgende pastoors, hun stempel hebben gedrukt op verbetering van het boerenbedrijf in en rond Buren. Ze combineerden die ijver met voortdurende druk op parochianen om de kerk te zoeken en in het bijzonder de Heilige Communie te vieren.

In de eerste decennia van de 20ste eeuw maakte Ameland economisch gezien een grote sprong voorwaarts. Rond de Grieën werd een dijk aangelegd, er kwam een weg over het eiland, in Hollum werd de stroomzuivelfabriek geopend en in Buren kwam de ontwikkeling van de Vaarwaters en de markverdeling op gang. Veel van de documenten die op die ontwikkelingen betrekking hebben, zijn in dit boek terug te vinden.

 

Straatsma vulde waar nodig de documentatie van Tjet de Jong aan en voorzag het van commentaar. Uit de documentatie blijkt dat er geregeld rechtsprocedures werden gevoerd over het landgebruik op oostelijk Ameland. In de documenten staan de namen van talloze Amelanders. Voor de huidige generaties Amelanders biedt het boek stof genoeg om familiegeschiedenissen aan te vullen.

Het boek is verkrijgbaar in de Amelander boekhandels en in de Amelander musea.

• De boerenstanden op Oost-Ameland in de 19^e en 20ste eeuw’ 
• Oense Straatsma
• Uitgegeven door Stichting De Ouwe Pôlle
• ISBN 978-90-801350-6-2
• November 2017
• € 24,95

Gerrit Postma 1819-1894

Gerrit Postma

Over de op Ameland geboren schilder Gerrit Postma (1819 - 1894) zijn twee boeken verschenen. De kunstenaar verdiende goed en kon het zich veroorloven veel te reizen en in het buitenland te verblijven. Postma’s achterkleindochter Catharina Hubert van Blyenburgh – Ekama en haar achternicht Nicoline Ekama deden onderzoek naar hun succesvolle voorouder. 

Op Ameland deden Pieter Jan en Tineke Borsch onderzoek naar de geschiedenis van Gerrit op het eiland. Het bleek dat hij de achterneef was van Marten Jansen, commandeur van het in het rampjaar 1777 in het ijs gekraakte schip 'Het Witte Paard'. Jansen schreef zijn belevenissen op in 'Kort doch echt verhaal van commandeur Marten Jansen'. In 1770 was Gerrits overgrootvader Jan Hillebrands nog mee geweest als harpoenier op het schip van zijn zoon Marten Jansen.

Op de website van Amelander Historie staat een groot artikel over Gerrit Postma dat zeer de moeite waard is. Lees het via deze link.

Antiquarisch sporadisch te vinden (november 2022).

• Gerrit Postma 1819-1894 
• 'Een negentiende-eeuws schildersleven' - deel 1
• 'Zijn nalatenschap' - deel 2
• Nicoline J. Ekama - van Dorsten
• Uitgegeven in eigen beheer door C.J. Hubert van Blyenburgh-Ekama
• ISBN 9789090311999
• 2017

Gerrit Postma

Column - Zwarte zon

Het is tijd voor een strandwandeling. Eigenlijk is het daar altijd wel tijd voor. Niets zo verkwikkend als een loopje door de duinen, een tripje over het strand en het volgen van de vloedlijn. Je haalt er heel wat vitamine W mee op, de vitaminen waar de Waddeneilanden het alleenrecht op hebben. Het is de combinatie van gezonde lucht, zwemmen, wandelen en genieten van de natuur die heilzaam is voor lichaam en geest. Het geluid van de zee is rustgevend en de zeelucht goed voor de longen. Een stevige tocht in weer en wind is ook nog eens stressverlagend, en, niet onbelangrijk, je verbruikt er 250 calorieën per uur mee.

Op een van mijn wandelingen spot ik een grote zwarte wolk boven Terschelling. Zou dat eiland in brand staan? Herhaalt de geschiedenis van 1666 zich, toen op ons buureiland een heel dorp door vlammen werd verteerd? Ik tuur in de verte en probeer te plaatsen wat ik zie.

Deze zwarte wolk beweegt, gaat hoog en dan weer laag, wordt dik en dan weer dun. Het lijkt een organisme, een pulserende enorme amoebe. “Dat is de black sun!” weet een strandwandelaar te vertellen, genoemd naar de zwarte wolk die soms zo groot is dat hij de zon verduistert. “Een reuze zwerm van duizenden spreeuwen die op trek gaan,” weet de vogelaar. Nooit van gehoord, van die zwarte zon, maar het blijkt op alle Waddeneilanden voor te komen. Op het Deense Rømø heet het ‘sort sol’ en daar organiseren ze speciale excursies naar gebieden waar je de meeste kans maakt het fenomeen te zien.

Ik zit op een duin van westelijk Ameland en geniet van de gecoördineerde bewegingen die de massa spreeuwen maakt. Black sun, sort sol of zwarte zon: ik kan er geen genoeg van krijgen. Volgepompt met vitamine W verlaat ik het duin.

Jeanet de Jong

Droom maar Sanne

Er gebeurt veel in het leven van Sanne en in de levens van de mensen om haar heen. 'Droom maar Sanne' is het veertiende boek vol belevenissen - hilarisch, romantisch, weemoedig soms en altijd vol onverwachte wendingen. Vriendin Marleen gaat speeddaten, er is een wonderlijke boswachter; Sanne wordt gevolgd door verschillende auto's en vervult de grootste wens van Nana; er zijn plannen voor een bruiloft en twee neven azen op een erfenis. Een deel waarin Schaapje de liefde vindt en Sanne de liefde verliest. Hoog tijd om uit te waaien op Ameland, samen met haar labrador Hazel. Vindt ze daar rust? Ze vindt daar tijd om te dromen. Want dromen kan altijd.

• Droom maar Sanne
• Marjan van den Berg
• Uitgever Marjan van den Berg Teksten
• ISBN 9789082461244
• 2017
• € 17,45

Beleef je plezier aan dit blog en helpen de posts je op weg uitgaven over Ameland te vinden? Doneer dan op Ko-fi een kopje koffie van € 2,-- als waardering voor de blogger 💜.  Klik hier voor de link.

De Friese volkslegers tussen 1480 en 1560

'De Friese volkslegers tussen 1480 en 1560', met een editie van De Monsterlijsten van Friesland 1552 en Ameland 1558.

 

In de late middeleeuwen deden vrije mannen overal in Noordwest-Europa als dienstplichtigen mee aan raids, belegeringen en veldslagen. Omdat ze als amateurs te boek staan, heeft de militaire geschiedschrijving tot dusver weinig oog voor hun inzet gehad. Dit boek wil hierin verandering brengen. Het gaat over de volksweerbaarheid en volksbewapening in Friesland tussen 1480 en 1560, een tijdvak waarin vaak en fel is gevochten in de Noordelijke Nederlanden. 

Hans Mol beschrijft de samenstelling en ontwikkeling van de Friese boeren- en burgermilities. Hij onderzoekt tevens waarom de zelfverdediging van de Friezen uiteindelijk faalde bij hun streven om hun politieke autonomie te bewaren. Hoofdbron voor deze studie is een omvangrijke serie monsterlijsten uit 1552 die voor zes steden en veertien Friese plattelandsdistricten zijn overgeleverd. Ze bevatten per dorp of wijk uitvoerige beschrijvingen van alle weerplichtige mannen met hun namen en uitrusting. 

•  De Friese volkslegers tussen 1480 en 1560
•  J.A. Mol en P.L.G. van der Meer
• Uitgeverij Verloren BV
• ISBN 9789087046859
• November 2017
• € 35,--