Column - Sysselman

Sysselman

Mijn reis naar Spitsbergen was een reis in het spoor van Hidde Dirks Kat. Eigenlijk ook in het spoor van buurman Willem Barentsz. Die Terschellinger was geen walvisvaarder, maar een ontdekkingsreiziger die in de zestiende eeuw de noordoostelijke doorvaart zocht. Hij zag Spitsbergen en gaf de eilandketen zijn toepasselijke naam. Barentsz zag ook een heleboel walvissen en zag kansen voor Nederlandse walvisvaart. In de zeventiende eeuw waren de wateren rond Spitsbergen dé jachtgebieden van Nederlandse en Engelse walvisjagers. Er werd goud geld verdiend en de mannen bouwden zelfs nederzettingen op Smeerenburg.

Toen de walvissen waren weggevangen richtten de jagers zich op pelsdieren: robben, vossen en ook ijsberen. Weer een eeuw later werd het gebied studieobject van geografen en geologen en eind 19e eeuw werd er een grote voorraad steenkool ontdekt. De eilanden werden terrein van mijnbouwactiviteiten. 

Feitelijk is Spitsbergen zo Nederlands als wat, maar Nederland heeft het land nooit echt gekoloniseerd. Denemarken wilde het hebben, maar uiteindelijk ontfermde Noorwegen zich over de eilandengroep. Nu is het een Noors territorium, zonder integraal onderdeel uit te maken van Noorwegen. De Noren hebben een sysselman gestationeerd op Spitsbergen dat zij Svalbard noemen en dat oud Noors is voor 'koude kust'. Een sysselman, het mooiste woord van deze week, is een gouverneur, vertegenwoordiger van de Noorse kroon. Hij is ook hoofd van de politie, notaris en hulprechter, als er even geen rechter op Spitsbergen is. De sysselman heeft een aantal inspecteurs in dienst die heel strikt handhaven. Dat gaat van veiligheid aan boord tot bewaken van beschermde gebieden. Als de handhaver ziet dat een expeditieschip zoals die waar ik op meevoer rommel overboord gooit, dan is het schip zijn vergunning direct kwijt. Er mag geen pakijs kapotgevaren worden, er mogen geen vogels, zeehonden, poolvossen, ijsberen of walvissen worden verstoord. Zelfs de communicatie tussen verschillende expeditieschepen wordt gecontroleerd om te voorkomen dat er opeens een vloot in een fjord ligt waar een ijsbeer is gesignaleerd.

Zo'n sysselman, en dan vooral de handhavers, zou op Ameland veel kunnen betekenen. Het raggen door de duinen, met loslopende honden of op de fiets, zou dan snel over zijn. Door strenge doch rechtvaardige handhaving houdt Noorwegen Spitsbergen mooi. Zelfs roestige restanten van wat in de Tweede Wereldoorlog een weerstation van de Duitsers was wordt bewaard en bewaakt als historische locatie van belang. Je mag nog geen roestige bout meenemen als souvenir. Hetzelfde geldt voor de locatie van Smeerenburg en het eiland waarvandaan ballonvaarder Salomon August Andrée van Spitsbergen naar Alaska wilde vliegen, over de Noordpool. Het is hem niet gelukt, hij kwam in 1897 samen met twee medereizigers om. Het strand op Spitsbergen van waaruit ze waren gestart achterlatend vol spullen. Souvenirjagers gaan daar wat graag los, maar als de sysselman of een van zijn handlangers er ook maar iets van bespeurt, dan ben je nog niet jarig. De regels worden heel goed uitgelegd op een grote sticker die je overal tegenkomt: aan boord van onze Hondius, in het museum, in de winkels en restaurants. Je ziet eigenlijk nergens borden met verboden en geboden, maar wel stickers met aanbevelingen, tips en ook wat verboden, teksten die vragen om respect voor het land. Zelfs 'Koop lokaal' staat erbij, 'Support the community.'

Het is een sympatieke en duidelijke manier om te laten weten wat er kan en niet kan. In de geest van de 'Liefde voor Ameland' campagne. Als je echt om Ameland geeft dan hou je de hond aan de lijn, rook je niet in de natuur en gooi je al helemaal geen peuk weg en fiets je niet door en over de duinen maar via het fietspad. En wie dat niks vindt krijgt de sysselman op z'n nek, die wordt van Spitsbergen gebonjourd en die moet vooral niet meer naar Ameland komen. Totdat de #LiefdevoorAmeland echt is ingedaald.

Jeanet de Jong
jeanet.de.jong@knid.nl
twitter.com/JeanetFdeJong

Tik Column in bij 'Zoeken in dit blog' of klik op Label 'column' onder dit bericht om meer columns te lezen.