Recensie Ontmaskerd

November 2024

'Ontmaskerd' is een spannend verhaal dat voor het grootste deel op Ameland speelt, tijdens Sunneklaas. Deze traditie kwam volop in het nieuws in 2022 en 2023, toen media uitdagend het mysterie van het feest in beeld wilden brengen. Dat ging niet zonder slag of stoot en de aandacht ontplofte in de Amelander gezichten. In aanloop naar het feest van 2024 kwam 'Ontmaskerd' uit. 

De schrijfster heeft zich goed voorbereid en met drie Amelanders gesproken over de bijzonderheden en details van Sunneklaas. 'Ontmaskerd' blijft fictie en de auteur heeft naast negentig procent gedegen informatie over het feest elementen ingevoegd die bezijden de waarheid zijn. Sommige details zijn gewoonweg fout en de vraag is hoe zij aan die informatie is gekomen en waarom ze het nodig vond die in te voegen. Het gebruik van stemvervormers, om een voorbeeld te noemen, door de mannen achter het masker. Hun stemmen moeten onherkenbaar zijn, want tijdens Sunneklaas draait het om onherkenbaarheid. Het vervormen van de stem gebeurt door een kopstem op te zetten, zonder gebruik te maken van zoiets als een stemvervormer. 

De sunneklazen blazen op een toeter (roeper of buffelhoorn) om met hun geluid boze geesten te verjagen en iedereen die niet op straat mag schrik aan te jagen. Tijdens het opjagen en bij een achtervolging, wordt er zeker niet op een toeter geblazen. Het risico van struikelen met de toeter aan de mond is veel te groot en daarmee het risico tanden te verliezen. Tijdens hardlopen wordt er, anders dan Berkleef schrijft, niet getoeterd. 

Ook sluiten groepen niet aan bij een klopjacht. Is er iemand ontdekt die 'de jaren nog niet heeft' dan brengt de groep die hem ontdekt heeft de jongen naar huis. Andere groepen sluiten zich daar niet bij aan, maar blijven op gepaste afstand. De groep die de jongen heeft ontdekt krijgt de eer. 

Ook wordt er geen café binnengevlucht, als je gesnapt bent. Wie buiten ontdekt wordt, tijdens tuuntke slupen bijvoorbeeld, wordt naar het huis gebracht waar die persoon thuishoort. Hier of daar aanbellen, of een café binnenvluchten, helpt dan niet. Aanbellen is sowieso niet aan de orde. Wil je ergens binnenvluchten, dan pak je de achterdeur, waarvan je weet dat hij open is.

De Amelanders worden een 'zonderling volkje' genoemd door Berkleef. Dat is een zonderlinge opmerking. Het is geen volk, het is een verzameling mensen op een eiland, die in de loop der tijd hebben weten vast te houden aan een oud gebruik. Voor het boek mag het begrip 'zonderling' natuurlijk worden gebruikt, maar het had niet gehoeven. Met alle informatie die wel klopt is dit een dissonant. 

Dat er met minachting wordt gekeken naar vrouwen die 'in het pak' durven te stappen en mee durven te doen is wat mij betreft de grootste blunder in het boek. Vrouwen die 'in het pak' durven en al dan niet worden betrapt worden juist na afloop met respect tegemoet getreden. Het wordt dapper en mooi gevonden dat de vrouwen dit doen. Het maakt het spannend voor zowel de meisjes en vrouwen als de jongens en mannen die proberen de vrouwen 'in het pak' te ontdekken. Niks geen minachting, dus. 

En dan de verkrachting. Het gebeurt, maar ook op Ameland wordt verkrachting verafschuwd. Als je in het pak gaat neem je een risico, maar je vraagt niet om verkracht te worden. Niemand op het eiland denkt zo over Sunneklaas en over 'vrouwen in het pak'. Berkleef maakt hier een offer aan de fictie, een offer dat in mijn ogen de plank misslaat. Het verhaal is spannend genoeg. 

Er staan nog wat storende missers in het boek: er is nog nooit met Sunneklaas een auto in brand gestoken, er is nog nooit met Sunneklaas een strandtent in vlammen opgegaan. Het verhaal had best zonder deze excessen gekund. Paal 81 bestaat niet in de Kooiduinen en paal 45 moet vast en zeker 48 zijn. Dat Sunneklazen hun spel beginnen in het bos is puur uit de duim gezogen: het bos speelt in het hele spel geen enkele rol.

Misleidend is de melding 'Winnaar Gouden Strop' op de voorkant van het boek. Niet dit boek is de winnaar van de Gouden Strop 2024, maar 'De Duiker' van Mathijs Deen. Overigens net als 'Ontmaskerd een Waddenthriller. De schrijfster won met een andere titel eerder wél een Gouden Strop. Om dat op deze manier op de cover van 'Ontmaskerd' te drukken is vals. 

Het is een spannend boek met een verrassend einde. Met al het onderzoek dat Berkleef voorafgaand aan het schrijven heeft gedaan, is het jammer dat enkele missers in het stadium van redactie er niet zijn uitgehaald. Het had het verhaal nog mooier gemaakt. 'Ontmaskerd' is evenzogoed een aanwinst voor de boekenkast. Als er dan toch een boek over Sunneklaas geschreven moest worden, dan kan Ameland zijn handen dichtknijpen met deze van Bernice Berkleef.

Lees hier over ISBN en prijs van het boek.