Column - Ruitjes

Het is zaterdag, columndag. De plissé gordijnen zijn naar beneden en hier en daar staat een raam en deur open. Als het heel erg heet is gaan overdag de ramen dicht en 's nachts zowel boven als beneden open, zodat het huis als een schoorsteen de lucht ververst. Die tip las ik in een van de berichten over hoe het beste om te gaan met smoorhitte. Sommigen vinden dat betuttelend, maar ik had er wat aan. Dat je niet in de zon moet bakken weet ik ook zonder de adviezen van hogerhand en zondeskundigen, maar je ziet om je heen dat er best wel mensen zijn die wat betuttelingen hadden kunnen gebruiken. Met ruggen als kreeften zo rood gingen ze een heel zware nacht tegemoet. Een ieder moet zelf maar uit de adviezen halen waar hij iets aan heeft en bij eigenwijsheid op de blaren zitten, maar laat de boodschapper met rust! Die brengt de berichten uit deskundigheid en verantwoordelijkheid. Gelukkig is het niet meer zo warm als aan het begin van deze week. 

Op de NOS volg ik het nieuws over het Nederlandse onderzoek op Spitsbergen, van mannen en vrouwen die daar in T-shirt hun werk doen, omdat de temperatuur daar harder is gestegen dan waar ook in de wereld. In de Volkskrant lees ik een artikel over Salt Lake City en het Salt Lake, dat nagenoeg is opgedroogd en giftige stofwolken over de miljoenenstad blaast. Het stuk gaat ook over hardnekkige Republikeinse senatoren die maar blijven ontkennen dat er iets met het klimaat aan de hand is en daarom Democratische plannen dwarsbomen en tegenwerken. Het zijn geen berichten om vrolijk van te worden, vooral ook omdat die ondermijnende trend zich in ons land openbaart.

Om niet in een negatieve spiraal te belanden besluit ik met wat aandoenlijks. Sinds een tijdje verzamel ik uitgaven van Ameland, over Ameland, op Ameland gemaakt of met een link naar Ameland. Het is inmiddels een verzameling van bijna 800 uitgaven geworden en ik heb er bijzonder veel aardigheid aan om boeken en tijdschriften op te sporen en nieuwe uitgaven toe te voegen. Verschillende mensen helpen daarbij, bijvoorbeeld door hun verzameling aan mij te tonen. Fantastische werken kom ik tegen en het laatste juweeltje dat ik heb toegevoegd is een boekje over gebrandschilderde ramen van de hervormde kerk, wapenglazen met teksten en schepen erop. Dat boekje gaat niet alleen over de kerk en de kerkramen, maar haalt er ook verschillende andere gebeurtenissen bij die minstens zo lezenswaardig zijn. Wisten jullie bijvoorbeeld dat er in 1801 een schip is gestrand bij West-Terschelling, waarvan de lading werd geborgen door Amelander vissers? Dat schip zat vol glas dat een half jaar later bij opbod werd verkocht. "Heel Ameland en ook de kerk van Hollum zal toen opnieuw van glas zijn voorzien", schrijft auteur Arend Jan Hakman. Een ander feitje uit datzelfde boekje gaat over de beu's, de praatplek voor mannen en jongens naast de kerk. In 1875 klaagde de kerkvoogdij over vandalisme. Jongens gooiden soms van die prachtige gebrandschilderde ruitjes kapot en er was geen geld voor nieuwe. Een ingeslagen ruitje werd vervangen door blank glas. Zonde natuurlijk van die gebrandschilderde ruitjes, maar op een vreemde manier ook geruststellend dat vernielzucht van alle tijden is.

Jeanet de Jong

De gebrandschilderde ramen van de hervormde kerk te Hollum op Ameland

'De gebrandschilderde ramen van de hervormde kerk te Hollum op Ameland' is een uitgave van Stichting De Ouwe Pôlle en geschreven door Arend Jan Hakman. Het is een boekje van klein formaat met een bijzondere inhoud. Het handelt over de gebrandschilderde ramen die in de 19e eeuw uit de ramen van de hervormde kerk verdwenen. Enkele van die wapenglazen doken in 1975 in Parijs bij een antiekveiling op. Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam heeft er zes van in de collectie. 

Er staan bijzonder interessante wetenswaardigheden in het boekje, zoals die over de beurs, bij de kerk, de plek waar mannen en jongens hun praatplek hadden. In 1875 werd er geklaagd over vandalisme en in die tijd zijn er enkele ruitjes gesneuveld. Kapotte ruitjes werden vervangen door blank glas; er was geen geld voor herstel. Vanwege geldgebrek verkocht de hervormde kerkvoogdij eind 19e eeuw alle wapenglazen.

Nog een leuke anekdote is dat Ameland begin 19e goed beglaasd werd, na berging van een schip vol glas. Amelander vissers wisten, eerder dan de Terschellingers, de lading van het bij West-Terschelling gestrande schip te bergen. 

Waar de gebrandschilderde glazen zijn gebleven en wat erop stond; het is te lezen in het boekje van Hakman. Het is een bijzonder interessant werk, waar eigenlijk voor uitgave nog wel wat redacteursogen over hadden mogen gaan. Er staan wat fouten in, maar, eerlijk is eerlijk, dat doet aan de inhoud niks af.

Burgemeester Roel Cazemier schreef als voorzitter van Stichting De Ouwe Pôlle het voorwoord.

In het tweedehands circuit is er nog wel eens een exemplaar te scoren.

Bekijk hier een diavoorstelling van de raampjes die in 1975 in Parijs werden geveild

• De gebrandschilderde ramen van de hervormde kerk te Hollum op Ameland
• Drs. Arend Jan Hakman
• Uitgegeven door Stichting De Ouwe Pôlle Ameland
• 1995