De ijsbeer die het altijd koud had

Dimphy Timmers vertelt een tweeminuten Busverhaal. Deze staat op de website www.eilandvanverhalen.nl Van 1 juni tot 1 september was deze in de bus te horen na scannen van een qr-code die op een sticker op de busramen is te vinden. Inmiddels zijn we aan serie 2 toe, nieuw verhalen die op dezelfde manier in de bus en bushaltes op Ameland te beluisteren zijn. 

Busverhalen zijn verhalen van ongeveer twee minuten lang. Ze zijn de opmaat naar het internationaal vertelfestival Expeditie Ameland, a storytelling adventure dat op 16 november 2023 begint met een voorstelling van topvertellers uit Wales, Vlaanderen en Südtirol. Op 17 november is er een Verhalentocht door Hollum en op 18 november een Verteldiner in Sier aan Zee. Kijk op www.expeditie-ameland.nl/ voor meer informatie. Wil je alvast reserveren? Dat kan ook via die website. 

Bekijk hier de Agenda.

Ut Moaiste Woa'd - Ha'sjes

Ha'sjes zijn hersenen. Het wordt ook wel gebruikt om het hoofd of de kop aan te duiden.

Sien ha'sjes stoate = zijn hoofd storen.

Dat komt op syn ha'sjes ferkea'd = dat komt helemaal niet goed, dat loopt fout af.

GrootSneek - FaceToFace Leo Pieter Stoel

In het maandblad GrootSneek van september staat een groot artikel over burgemeester Leo Pieter Stoel van Ameland. 

Ik heb zo'n krant, wie hem wil toevoegen aan zijn Ameland verzameling kan het gratis ophalen. Maar even reageren.

• FaceToFace Leo Pieter Stoel
• Maandblad GrootSneek
• 11e jaargang nummer 119
• September 2023

Column - Eskimoland en XR

Bioloog Niko Tinbergen reisde in 1932 met zijn vrouw Lies Rutten naar Groenland, verbleef er meer dan een jaar en schreef er een boek over met de titel Eskimoland. Niko en Lies vonden het in Groenland prachtig, zowel het landschap als de bewoners en de dieren. Ze woonden maandenlang in een tent en onderzochten vogels, leerden kajakken en aten robbenvlees. Niko Tinbergen vergelijkt de schoonheid van het Groenlandse landschap met de Boschplaat van Terschelling, waar hij ook lyrisch over is. Hij kende waarschijnlijk het Oerd en de Ho’n niet, want anders had hij die vast in één adem genoemd met het oostelijke puntje van ons buureiland. In een recent krantenartikel werden juist deze Boschplaat en de Ho’n genoemd als eerste lokale prooien van de zeespiegelstijging.

Velen en ook de mensen van Extinction Rebellion, letterlijk vertaald ‘rebellie tegen het uitsterven’, maken zich zorgen over de klimaat- en ecologische crisis en het leven op Aarde. Ik reageer soms op Facebook of tik een column, XR demonstreert. Geweldloos. Gewone mensen uit alle hoeken van het land en van alle leeftijden. Veel te vaak worden ze “werkschuw tuig” en “klimaatradicalen” genoemd. Nepnieuws wordt verspreid, als zouden ze dik betaald worden voor hun aanwezigheid. Alle agressie van de tegenstanders wordt samengebald in het begrip “idioten”. Je hoeft niet eens diep in de sociale media te graven om over dit soort kreten te struikelen. Een Amelander politicus schrijft zelfs dat de brandslang met kokendheet water op de demonstranten moet worden gericht. Het Amelander CDA had daar natuurlijk allang tegen op moeten treden.

Ik ken twee op Ameland geboren XR-demonstranten die regelmatig aanschuiven op de A12. In beide gevallen zeker geen werkschuw tuig. Het zijn hardwerkende oud-Amelanders die voor eigen rekening tijd vrijmaken om te demonstreren, omdat ze zich zorgen maken over het leven op onze planeet. Ze willen dat de overheid stopt met kortingen en subsidies aan fossiele bedrijven.

Monaco gletsjer Spitsbergen - Foto Jeanet de Jong

Op Groenland, waar Niko en Lies Tinbergen zaten, was ik nog nooit. Ik zat afgelopen juni iets noordelijker, op Spitsbergen. Daar zag ik de Monaco gletsjer in de Liefdefjord, een grote gletsjer die zijn naam kreeg door Prins Albert I van Monaco, de betovergrootvader van de huidige prins Albert. Albert I was enorm geïnteresseerd in oceanografie en bezocht Spitsbergen een aantal keren. Hij maakte foto’s van de Monaco gletsjer. Prins Albert II volgde nog niet zo lang geleden dat spoor en ging ook naar Noord-Spitsbergen. Hij vergeleek de foto’s van Albert I met die hij zelf knipte en zag dat de gletsjer in de tussenliggende honderd jaar zich kilometers had teruggetrokken. Vandaag de dag storten met enige regelmaat enorme brokken gletsjerijs in de Liefdefjord.

Eskimoland

Het boek Eskimoland is geschreven in een tijd dat eskimo’s nog op traditionele wijze leefden en op robben joegen, toen winters nog echte winters waren. Niko maakte zich zorgen of de traditionele leefwijze bestand zou zijn tegen de veranderende tijd. De zorgen van de bioloog blijken terecht te zijn geweest. Over temperatuurstijging met alle consequenties van dien rept hij niet. Dat speelde in de jaren 30 van de vorige eeuw nog niet zo nadrukkelijk.

Ondertussen slaapwandelen wij verder naar de afgrond, zoals Greta Thunberg dat zo helder verwoordt, en vraag ik mij af wie er nu werkelijk stompzinnig is. Die twee XR-demonstranten van Amelander afkomst zeker niet. Mooi boek, overigens, dat Eskimoland.

Jeanet de Jong

De Walvisvaart in de 17e en 18e eeuw

In de schaduw van de VOC gingen talrijke Hollandse zeelieden jaar in, jaar uit naar barre, noordelijke contreien. De wateren rond Spitsbergen en Groenland waren in die tijd het decor voor de walvisvangst. Oorlogen en misoogsten verstoorden de fabricage van plantaardige oliën. Walvistraan bleek een goede aanvulling te zijn op de olie die van oliehoudende zaden werd gewonnen. Holland verkreeg in de eerste decennia van de 17e eeuw al snel de heerschappij in de walvisvaart. De walvisvaart werd op deze wijze een belangrijke loot aan de uitgebreide portfolio aan Hollandse handelsactiviteiten. Een sleutelrol vervulden de commandeurs. Dat waren de bevelhebbers van de walvisvaarders die behalve de schipperstaken ook de regie over de walvisvangst voerden. De jaarlijkse tochten waren vaak een avontuur dat lang niet altijd goed afliep. Een ijscatastrofe, een schipbreuk, een vijandige ontmoeting met kapers of een ijsbeer, de strijd met en om de walvis, alles kon zo maar als ongewenst gerecht op het bord van de commandeur verschijnen. Talloos zijn de aktes die bij de notaris werden opgemaakt om het leed van een tocht vast te leggen.

In dit boek wordt aan de hoofdrolspelers een naam gegeven. Reders, rederessen en commandeurs die in de 17e en 18e eeuw actief in de walvisvaart zijn geweest, worden benoemd. Vele verhalen krijgen in dit boek een plaats. En de echte hoofdrolspelers een troon. Wie was bijvoorbeeld commandeur Matthijs Jansz Hoepstock uit Rotterdam ook al weer? In de eerste decennia van de 17e eeuw was hij voor menigeen een held zoals we nu onze topvoetballers aanbidden. De echte ‘Gelukkige Mathijs’ was echter Mathijs Pietersz uit Föhr. Dankzij zijn grafschrift weten we dat hij 373 walvissen gevangen heeft.

Ook onder de reders en rederessen treffen we bijzondere mensen aan. Zo hebben vier alom bekende Admiraals enige tijd de rol van walvisreder uitgeoefend. Het waren Michiel Adriaansz de Ruyter, Willem Bastiaensz Schepers, Philips van Almonde en Mattheus van den Brouck. Of neem de Amsterdamse familie van Pieter Jansz van Tarelink die zijn activiteiten als handelaar in oliehoudende zaden ging combineren met de handel in walvistraan. Dat was een slim besluit. Het zou een van de grootste rederijen van ons land worden met circa 300 walvisvaartuitredingen. De keizer onder de walvisreders was echter de familie Mol uit Jisp en Zaandam. Leden van deze familie organiseerden tussen 1659 en 1743 ten minste 550 walvisvaartuitredingen.

Rederessen waren er ook. Maria Willemsd Schepers is zo’n voorbeeld. Als dochter van de bekende Rotterdamse walvisreder én luitenant-admiraal Willem Bastiaensz Schepers organiseerde zij na de dood van haar man 14 jaar lang zelfstandig 58 walvisvangsttochten.

Net zoals tegenwoordig waren er oplichterspraktijken in de walvisvaart. We laten ze niet onbesproken.

Als kers op de taart wordt in dit boek een financieel model gepresenteerd. De walvisvaart blijkt met name voor de grotere rederijen winstgevend te zijn geweest. 

Met een vrijwel volledige lijst van commandeurs, walvisreders en walvisrederessen.

Op 15 november komt Klaas Oosterling naar Ameland om in Ons Hol op een Ouwe Pôlle avond te vertellen over dit onderwerp.

Koop het in de boekhandel of bestel het via deze link.

• De Walvisvaart in de 17e en 18e eeuw
• Karel Oosterling
• Uitgeverij Omdenoost
• ISBN 9789464813791
• September 2023
• € 39,99

TE KOOP - Boeken over Ameland - 5 -

De nummers 13, 14 en 15 in de rubriek TE KOOP. Neem contact op via Facebook of via het e-mailadres bovenin de rechterkolom.

Bekijk hier de nummers 1, 2 en 3.

Bekijk hier de nummers 4, 5 en 6.

Bekijk hier de nummers 7, 8 en 9.

Bekijk hier de nummers 10, 11 en 12.

13. Logboek van een vliegveld. € 10,-- Vliegveld Ameland in de periode 1916 - 2007. Door Bjørn van den Brink en Ina Nagtegaal. Nieuw boek.

Vliegveld € 10,--

14. Uit de geschiedenis van de Amelander kerken. € 7,50. 

Boek ziet er goed uit.

€ 7,50

15. Drie is te veel. Lees hier meer over dit boek voor de jeugd dat op Ameland speelt. 

Boek is als nieuw. - VERKOCHT - 

VERKOCHT

Busverhaal - Ameland op ontploffen

Dit is een van de busverhalen. Deze was van 1 juni tot 1 september in de bus te horen na scannen van een qr-code die op een sticker op de busramen is te vinden. Inmiddels zijn we aan serie 2 toe, nieuw verhalen die op dezelfde manier in de bus en bushaltes op Ameland te beluisteren zijn. Busverhalen zijn verhalen van ongeveer twee minuten lang. Ze zijn de opmaat naar het internationaal vertelfestival Expeditie Ameland, a storytelling adventure dat op 16 november begint met een voorstelling van topvertellers uit Wales, Vlaanderen en Südtirol. Op 17 november is er een verhalentocht door Hollum en op 18 november een Verteldiner in Sier aan Zee. Kijk op www.expeditie-ameland.nl/ voor meer informatie. Wil je alvast reserveren? Dat kan ook via die website.

TE KOOP - Uitgaven over Ameland - 4 -

De nummers 10, 11 en 12 in de rubriek TE KOOP.

Bekijk hier de nummers 1, 2 en 3.

Bekijk hier de nummers 4, 5 en 6.

Bekijk hier de nummers 7, 8 en 9.

10. 'Ameland-Impressies' is een map met 14 tekeningen van Herman van Wissen. De voorkant is de 15e. Uitgegeven in 1982. € 30,-- 

Bekijk hier meer prenten uit deze map.

Map Ameland-Impressies € 30,--

11. 'Van Oerd tot Mokkebank', een boek over onder meer het Oerd, geschreven door S.J. van der Molen met foto's van Paul Vogt. Tweedehands exemplaar in redelijke staat. - VERKOCHT - 

Van Oerd ... € 4,-- VERKOCHT

12. 'Herder op Ameland - Het leven en werk van Pastoor Scholten'.
Geschreven door Hedwig de Jong-Amkreutz. - VERKOCHT - 

VERKOCHT