80 jaar bevrijding en de verhalen

Het Bevrijdingsfestival - in mei en juni - vinden er diverse activiteiten plaats rond dit thema. Tentoonstellingen, een fietsroute, fietsexcursie Verborgen Bunkers, Bunkerdag en vertellingen tijdens de Bunkerdag en op zaterdagen in Maritiem Museum. Ameland Vertel! werkt mee door verhalen te vertellen die verbonden zijn aan de Tweede Wereldoorlog.

Op zaterdag 17 mei vertellen Aukje Wiersma en ik in het museum aan de Oranjeweg. De verhalen zijn met een museumkaartje gratis te beluisteren.

Mijn verhaal van zaterdag 17 juni gaat over Lenie die in 1944 als 9-jarige bij mijn ouders werd ondergebracht, om wat aan te sterken. Het verhaal heet 'Amsterdamse Lenie op Ameland'. Op 4 mei 2025 mocht ik de vijf minuten versie van dit verhaal in de grote kerk vertellen tijdens de dienst ter ere van Dodenherdenking. Op 17 mei vertel ik de lange versie van twintig minuten. 

Aukje van Dijk vertelt 17 mei over de herinneringen van Ids Polet. Haar verhaal heet 'Hoe een Amelander jongen de oorlog heeft beleefd.' De verhalen starten om 14.00 uur en als er veel belangstelling is vertellen we ze rustig nog een keer. Het tweede verhaal is ongeveer om 14.30 uur. De volgende ronde start dan om 15.00 uur.

Neem ook eens een kijkje op de website van Eiland van Verhalen. In de agenda staan de vertelactiviteiten.

• Bevrijdingsfestival Ameland
• Zaterdag 17 mei 2025;
• Maritiem Centrum, Oranjeweg 18 in Hollum;
• 14.00 uur doorlopend;
• 'Hoe een Amelander jongen de oorlog heeft beleefd' door Aukje van Dijk;
• 'Amsterdamse Lenie op Ameland' door Jeanet de Jong.
• De vertellingen zijn gratis voor bezoekers aan het museum.

Bekijk hier het hele programma van het Bevrijdingsfestival.

Op 20 juni besteedt Bar Laat op NPO 1 aandacht aan de podcast van Wilfried Baijens Waddeneilanden in de Tweede Wereldoorlog.

Op 11 juni wordt er een reportage over dit onderwerp op tv uitgezonden. Ameland en de Bunkerexcursie komen erin voor.

Pieter Oberman - De man en de mythe

Piet Oberman

Hessel de Walle schreef een biografie over Piet Oberman, een verzetsman die vlakbij Dokkum wordt geboren. Oberman maakt deel uit van een welvarende familie van houthandelaars, dominees en bestuurders, met een sterk gereformeerde inslag. Hij maakt zich er los van, maar blijft er tegelijk sterk mee verbonden.
Als hij zesendertig jaar oud is, gaat hij als Friese KP-leider op 8 december 1944 zijn mannen voor bij de geslaagde kraak van de Leeuwarder gevangenis. Ze weten zonder bloedvergieten eenenvijftig mensen te bevrijden. 

Oberman toont zich in zijn leven een man met vele gezichten. Zo is hij een dwarsliggende jongeling, een avonturier, een eenling, een 'fuifnummer', populair bij de vrouwen, een snelheidsduivel op de motor en in zijn Amerikaanse sleeën, een Fries verzetsleider, een geslaagd ondernemer, een zeezeiler, een echtgenoot en vader van vier zoons.

Hoewel over de oorlogsjaren van Oberman al veel bekend is, komt in deze biografie toch veel nieuwe informatie over deze tijd naar voren. Zo wordt voor het eerst de opmars van de Canadezen naar het noorden van Friesland in april 1945 minutieus in beeld gebracht en verschaft het boek nieuwe details over het zakelijke bestaan van Oberman voor diens intrede in de KP in 1944, met name over de handel in generatorhout.

Oberman kwam na de oorlog wel op Ameland en verbleef dan in vakantiehuis de Terrorist. Dat was een barak die door de Duitse bezetter was gebouwd en na de oorlog werd gebruikt voor weduwvrouwen van verzetsmensen en hun kinderen. 

Auteur Hessel de Walle op Twitter

In 1999 maakte Omrop Fryslân een reportage over de Terrorist. Die is via deze link te bekijken.

Lees ook hier over de Terrorist, die nog steeds op Ameland staat, maar dan op een andere plek en onder een andere naam.

Het boek 'Piet Oberman - De man en de mythe' verschijnt op 18 november 2022, maar er is nu al op intekenen. Intekenen kan via deze link.

Je betaalt pas na levering van het boek, via een bijgesloten factuur. De intekenactie wordt gesloten op 10 november 2022. Wie intekent betaalt geen verzendkosten.

• Piet Oberman - De man en de mythe
• Hessel de Walle
• Uitgeverij Wijdemeer
• 18 november 2022
• € 35,--

Beleef je plezier aan dit blog en helpen de posts je op weg uitgaven over Ameland te vinden? Doneer dan op Ko-fi een kopje koffie van € 2,-- als waardering voor de blogger 💜.  Klik hier voor de link.

Vooroorlogse zomerhuizen van Duinoord Ameland

Vooroorlogse zomerhuizen van Duinoord

'Vooroorlogse zomerhuizen van Duinoord Ameland' is een fotoboek van Jan Beukema. Het is inmiddels de vierde versie en Jan begon dit project in 2016.

Het fotoalbum vertelt over vakantiehuisjes die nu bij het Zuidlaardermeer staan en die voor de oorlog op Duinoord op Ameland stonden. Ze zijn in 1943 verplaatst. De Duitse bezetter deed aan Küstenräumung en wilde de huisjes in de duinen kwijt om vrij zicht en schootsveld te hebben. Jan Beukema en zijn vrouw zijn sinds 2013 eigenaar van een van de huisjes aan het Zuidlaardermeer. Hij raakte daardoor geïnteresseerd in de geschiedenis van zijn eigen en vergelijkbare huisjes die buiten Ameland een bestemming hadden gekregen. Opvallend veel Groningers bleken op het eiland een huisje te hebben gehad. Beukema plaatste een oproep op de website van Persbureau Ameland en er komen diverse reacties binnen. De zoektocht van Jan was begonnen en resulteerde in fotoalbums. Die van augustus 2022 is de vierde versie. Het album heeft prachtige oude kaartjes van het duingebied, waar de huisjes zijn ingetekend. Beukema ontsluit de geschiedenis van zijn eigen huisje nummer 92 en van vele andere huisjes die zijn verplaatst.

Jan Beukema is nog op zoek naar meer informatie, vooral over het huisje Ultieme Droom.

Bekijk hier het fotoboek online.

• Vooroorlogse zomerhuizen van Duinoord Ameland
• Jan Beukema
• Digitaal Fotoalbum in eigen beheer uitgegeven
• Augustus 2022
• Gratis online te lezen

75 jaar Vrijheid

75 jaar Vrijheid

'75 jaar Vrijheid' is uitgegeven in 2020, toen Nederland 75 jaar bevrijding vierde. Die viering viel middenin de coronatijd, waardoor de bevrijding niet massaal gevierd kon worden. Dit boek, uitgegeven door CPNB, kwam tot stand door medewerking van Nationaal Comité 4 en 5 mei, de Rijksoverheid, VFonds en Stichting 75 Jaar Vrijheid.

In het boek staan 75 portretten en van mensen van 1 tot en met 75 jaar, die 1 tot en met 75 jaar in vrijheid leven maar allemaal een familiegeschiedenis hebben met oorlog, te beginnen bij de Tweede Wereldoorlog. Bij de foto's staat van elke geportretteerde een tekst over de link met oorlog en geweld, rechtstreeks of via familie en bekenden. De laatste foto is van een hoogzwangere vrouw. Haar kindje moet bij het uitkomen van het boek nog geboren worden en de moeder zegt blij te zijn dat haar kindje in vrijheid geboren wordt.

Een van de geportretteerden is John Breukelaar, die in 2020 66 jaar in vrijheid leeft. John staat erin omdat hij een boek heeft geschreven over de 'verzetszusters' de dames Jolink. Zij waren de buren van zijn grootouders, die ook Joodse onderduikers in huis hadden. John Breukelaar was van 1980 tot 1985 dominee op Ameland. Hij was onder meer betrokken bij de uitgave van het verhalenboek van Lise de Boer-Jongsma.

In het boekwinkeltje MorgensterAmeland staat nog een exemplaar te koop. Klik hier.

• 75 jaar Vrijheid
• Fotografie Bert Teunissen
• Tekst Linda Huijsmans, Kirsten Munk en Dorine van der Wind
• Uitgegeven door CPNB
• ISBN 9789059655270
• € 15,00
• April 2020

Ameland Sperrgebiet 1940 – 1945

‘Ameland Sperrgebiet 1940 – 1945’ is een boek van Sipke Wind en Jan Blaak. Het handelt over de wederwaardigheden van het eiland in de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijke bron van het boek was het dagboek van Walraven Hofker. De hotelier in Nes moest in de oorlog enkele kamers van zijn gerenommeerde hotel afgeven aan enkele Duitse officieren. Hofker noteerde zijn belevenissen en Blaak en De Wind konden de unieke informatie goed gebruiken voor hun boek.

Het boek vertelt over de bunkers en mijnenvelden, de vliegtuigen en de bommen. Over de 600 Duitse soldaten en de spionage-eenheid in Excelsior, over verzetsdaden en het feest na de bevrijding. Twee keer vierde Ameland feest, na de capitulatie van de Duitsers in mei 1945 en na het vertrek van alle Duitse soldaten, een maand later. Ameland was een Sperrgebiet, zoals de hele Noordzeekust dat was. Je mocht niet in de duinen en op het strand komen, tenzij je een speciaal toegangsbewijs had. Er sneuvelden enkele soldaten en er viel een burgerslachtoffer. De gebeurtenissen staan vermeld in 'Ameland Sperrgebiet'. Buiten enkele dramatische incidenten kwam Ameland tamelijk rustig de oorlog door. En toch gebeurde er een heleboel en dat levert nu een interessant boek op.

• Ameland Sperrgebiet 1940 – 1945
• Sipke Wind en Jan Blaak
• Uitgever SDW Boeken
• Juli 2017
• € 17,90 

Te koop in de boekhandels op Ameland en te bestellen via de website www.sdwboeken.nl.

Beleef je plezier aan dit blog en helpen de posts je op weg uitgaven over Ameland te vinden? Doneer dan op Ko-fi een kopje koffie van € 2,-- als waardering voor de blogger 💜.  Klik hier voor de link.

Nieuwe kijk op Duitse inval in Groningen 10 mei 1940

In dit boek worden bijna twintig Groningse inwoners als ooggetuige aan het woord gelaten over de Duitse opmars in Groningen, beslissende momenten, maar belicht ook de Duitse militaire kant. Ook wordt het door Nederlanders geboden militaire verzet beschreven. De gekozen veelzijdige benadering geeft een nieuw beeld van de Duitse opmars en het verzet hiertegen. 
Wat gebeurde er rond de geheimzinnige pantsertrein en de Duitse noodbrug over het grenswater de Aa, waar het Duitse leger onverwachts binnentrok. De Kriegsmarine voerde zelfstandig acties uit op de Waddenzee en de Dollard. Aan de hand van Duitse Kriegstagebücher wordt een verslag gegeven van de bezettingsoperatie van Rottum en de volgende problemen met de bevoorrading. Schiermonnikoog werd een paar dagen later door de marine bezet. En waarom was een Duitse eenheid op de kust geland bij Termunterzijl. En op welk moment kwamen ze erachter dat de haven van Delfzijl niet meer werd verdedigd. In Winschoten vond een langdurige schietpartij plaats, die door de Nederlandse verdedigers werd afgebroken omdat een omsingeling 10 kilometer achter hun rug dreigde. 

En het verhaal van een groep ingesloten militairen die toch wisten te ontsnappen en terecht kwamen op Ameland. Nieuwe feiten en onthullingen van een dag oorlog en haar gevolgen.

• Nieuwe kijk op Duitse inval in Groningen 10 mei 1940
• Sipke de Wind
• Uitgever SDW Boeken
• 2016

Beleef je plezier aan dit blog en helpen de posts je op weg uitgaven over Ameland te vinden? Doneer dan op Ko-fi een kopje koffie van € 2,-- als waardering voor de blogger 💜.  Klik hier voor de link.

Vanaf heden is het betreden van het strand weer verboden

Ameland tijdens de Tweede Wereldoorlog

‘’Vanaf heden is het betreden van het strand weer verboden’’ Dat stond op bordjes bij het strand en dat is de titel van een tentoonstelling in het Maritiem Museum in Hollum die op 29 april 2010 werd geopend. Het is dan 65 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. Anna van der Molen schreef bij de tentoonstelling een boekje over Ameland in oorlogstijd. De volledige titel van het boekje is: Vanaf heden is het betreden van het strand weer verboden – Ameland tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Lees hier meer over het boekje en de tentoonstelling.

Verslag van mijn internering

'Verslag Van Mijn Internering: Bergum. Wolvega, Leeuwarden, Ameland, Farmsum 15 April 1945-17 Januari 1947.'

Over de na-oorlogse internering van meer dan 100.000 mensen die 'fout' waren geweest is niet zo heel veel gepubliceerd. Harterink schrijft over de dagelijkse gang van zaken achter het prikkeldraad van de Bewarings- en Verblijfkampen. Het is het persoonlijke relaas over zijn interneringstijd in vijf kampen. Het boek beslaat de periode van april 1945 tot januari 1947 en is gebaseerd op de aantekeningen, die hij destijds clandestien maakte en het kamp uitsmokkelde.

 

Toen Friesland in april 1945 werd bevrijd, begon voor Harterink een lijdensweg. Hij was lid van de NSB tot het eind van de oorlog en tijdens de bezetting secretaris van de NSB-burgemeester van Leeuwarden.

Harterink observeert zijn kampgenoten en bewakers en onderzoekt wat hen drijft. Hij tekent als het ware een groepsportret van de kampgemeenschap. Tegelijkertijd weerspiegelt de vrije samenleving in de ogen van politieke gevangenen. Het verhaal van de auteur maakt duidelijk wat de internering voor hem en zijn gezin betekende.

Er kwam kritiek op dit boek en op de uitgever. De schrijver geeft namelijk geen blijk van spijt te hebben van zijn politieke keuze. Hij toont geen inzicht in de Nazi-terreur en ook niet in het verzet daartegen.

Voor Ameland is dit boek interessant vanwege het hoofdstuk over de tewerkstelling op het eiland van een groep NSB'ers. Zij moesten na de bevrijding het eiland ontdoen van prikkeldraad en andere elementen die aan de oorlogsjaren herinnerden. Ze bivakkeerden in een barak in de duinen bij Nes.

In het tweedehands circuit is nog wel een exemplaar te bemachtigen (maart 2022).

• Verslag Van Mijn Internering
• F.J. Harterink
• Uitgegeven door Fryske Akademy
• 9789061718383
• 1997

Aartsbisschop in oorlogstijd

Aartsbisschop in oorlogstijd

'Aartsbisschop in oorlogstijd, een portret van kardinaal De Jong (1885-1955)' is een biografie van Jan de Jong die van Ameland kwam, kerkhistoricus werd en van 1935 tot 1955 aartsbisschop van Utrecht was. In het boek ligt de nadruk op zijn houding tegenover het nationaal-socialisme en de Duitse bezetting. 

• Aartsbisschop in oorlogstijd
• Ton H.M. van Schaik
• Uitgeverij Dedicon in Grave
• 1996